Haber / Duyuru

Yeniden merhaba. Bu haftaki yazımızda halk arasında kimi zaman kompanizasyon ya da kompansasyon gibi farklı şekillerde telaffuz edilen ancak doğru yazımı ve telaffuzu “KOMPANZASYON PANOSU” olan bu panonun elamanlarının neler olduğunu ve hangi doğrultularda kompanzasyon işlemi için kullanıldığını birlikte inceleyeceğiz.

Kompanzasyon Panosu

Hammaddesi galvanis saç olan, ekseriyetle epoksi polyester toz boya ve demir-fosfat kaplama yapılmak suretiyle imal edilen, işletmenin güç katsayısını daha önceki yazılarımızda da belirtilen oranlar arasında istikrarlı ve uygun değer düzeyde tutmak için bünyesinde aşağıda sıralanan cihaz ve maddelerin bulunduğu panodur.

Kompanzasyon pano elemanları

Baralar

Aynı frekans ve gerilimdeki elektrik enerjisini toplayan ve dağıtan, üretilen enerjinin şalt sahasında bulunan cihazlara iletilmesini sağlayan, pano içerisindeki teçhizat ve malzemeler arasında irtibat ve kontrolün sağlanmasını temin eden iletken maddedir. Ek olarak bakır baralar pano içerisinde toprak ve nötr iletkeni olarak da kulllanılırlar. Bazı panoların içinde L1-L2-L3 (R-S-T) fazlarının bağlandığı bakır baralar sırasıyla sarı, yeşil ve kırmızı (bazen de mor) renklerde görülebilir. Baralar saf elektrolitik bakırdan imal edilmiş olmalıdırlar. Bakır baraların seçiminin uygulama yapılacak olan işletmenin akım ve gerilimine göre yapılması önem arz eder. Yasal teknik şartnameye göre 100 A (amper) üzeri akımlar için bakır bara kullanımı zorunludur. Aşağıdaki resimde Bakır baraların uygunluk seçimini ve akım oranlarını inceleyebilirsiniz.

İletkenler

Kompanzasyon panosu içindeki otomat, kontaktör, kondasatör, şönt reaktörü/reaktörleri ve endüktif yük sürücü vb. tüm teçhizatlar arasında bağlantının kurulabilmesi ve irtibatın sağlanması için bir zorunluluk olan enya veya enyaf niteliğinde olan, minimum 2,5 mm² kalınlığında olan bakır kablolardır.

Şalterler

Panolarda elektrik enerjisinin ya da akımının açılmasında ve kesilmesinde kulanılan cihazdır. Farklı niteliklerde şalterler olsa da kompanzasyon panosunda kullanılan şalter umumiyetle Termik Manyetik Şalter (TMŞ, Kompakt Şalter)’dir. Kısaca TMŞ olarak isimlendirdiğimiz Termik Manyetik Şalter işletmenin gücüne uygun olarak seçilmelidir. Sonraki yazılarımızda farklı türdeki şalter tiplerini detaylı olarak inceleyeceğiz.

Akım Trafoları

Akım trafosu ya da akım trasnformatörü olarak adlandırılan bu cihaz sayesinde kompanzasyon panosunuda devreden geçen primer akım istenilen düzeye düşürülerek, düşürülen bu akımla sekonder devreye bağlı olan reaktif güç kontrol rolesine, multimetreye, ampermetreye ve varsa cosinüsfimetreye düşürülme/dönüştürülme oranına göre akım sağlar. Akım trafosu ya da akım transformatörü kompanzasyon panosunda ana şalter çıkış barasına baralı tip olarak, bara ile ana şalter arasındaki ana besleme kablosuna delikli tip olarak monte edilirler. Akım trafosu sayesinde gerçekleştirilen bu akım dönüştürme sayesinde devre içinde bulunan cihazların primer yüksek akımlar ile zorlanması engellenmiş olur ve izole sağlanır. Aynı zamanda akımın küçültülmesiyle sekonder devreye bağlı olan cihazların boyutu da küçülür ki böylece maliyet düşer.

Kondansatör (Kapasitör)

İki metal iletken levha arasına yalıtkan madde konarak elde edilen ve elektrik enerjisini depolayabilen bir elektronik devre elemanıdır. Kompanzasyon işleminde reaktif gücün karşılanmasında, depolanmasında ve kapasitif reaktans sağlanması maksadıyla kondansatörler kullanılmaktadır. Kompanzasyon panosu bünyesinde işletmenin güç kat sayısının düzeltilmesinde ve optimum seviyelerde tutulmasında şönt reaktörünün yanı sıra en önemli pano elemanlarından biridir.

Sigorta

AA ve DA devrelerindeki cihazları ve bu cihazların iletkenlerini devreden geçen akımın işletmenin nominal akımının üzerinde seyrettiği durumlarda, yüksek akımlardan koruyarak, cihazların ve devrenin zarar görmesini engelleyen devre elamanlarıdır. Seri olarak devreye bağlanmaktadır. Kompanzasyon panosunda da kondansatörlerin korunması için kullanılmaktadır. Bıçaklı sigorta ve anahtarlı otomatik sigorta olmak üzere iki tiptedir.

Kontaktör

Kompanzasyon panosu içerisinde kondansatör ya da kondansatör gruplarını devreye alma ve çıkarma işlemini gerçekleştiren pano elemanıdır. Kontaktör akımları kondansatör ya da kondansatör gruplarının akımlarının en az 1,25 katı değerine sahip olmalıdır.

Reaktif Güç Kontrol Rölesi

Reaktif güç kontrol rölesi mikroişlemci bir tabana sahip olup temelde ölçme, karşılaştırma ve değerlendirme, anahtarlama üniteleri olarak 3 ana üniteden meydana gelmektedir. Reaktif güç kontrol rölesi tesisin enerjisini kompanze etmek bir diğer ifadeyle kompanzasyon işlemini yerine getirmek için şebekenin akım ve geriliminden örnek alır. Alınan bu akım ve gerilim örneklerine harmonik analizi yaparak temel bileşen üzerinden sistemin aktif, reaktif, görünür güçlerini ve güç faktörünü hesaplar.

Şönt Reaktörü

Yukarıda da bahsettiğimiz gibi kompanzasyon panosundaki kompanze işleminin en önemli elemanlarından biridir. Endüktif yük oluşturan cihazdır. Bundan dolayıdır ki endüktif yük sürücüsü olarak da isimlendirilmektedir. Kapasitif enerjinin yüksek olduğu işletmelerde kapasitif enerji yok etmek veyahut dengelemek için kullanılmaktadır.

Mesnet İzolatörü

İzolatörler porselen, cam, epoksi reçineli ve silikon izolatörler olmak üzere dört farklı şekilde üretilirler. Kompanzasyon panosunda mesnet izolatörü bakır baraları pano gövdesinde taşımak ve yalıtmak için kullanılır. Elektriksel ve mekaniksel dayanımları yüksek olmalıdır.